Kimileri yaşlandıkça uykuya muhtaçlığının azaldığını düşünüp, ‘’Bana 4-5 saat yeter’’ derken, bazıları ‘’Erken uyuyamıyorum’’ bazıları de “Telefona dalıp, sabahlıyorum’’ diyor. Lakin uzmanlar, uykunun yemek içmek kadar kıymetli bir muhtaçlık olduğunu vurguluyor. Her yaşta kâfi ve kaliteli uykuya muhtaçlık duyulduğunu belirten Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, neden en az 7-8 saatimizi uykuda geçirmemiz gerektiğini şöyle açıkladı:
BUNLARI GÖZ GERİSİ ETMEYİN
Uyku, gereğince önemsenmeyen lakin sıhhat açısından kritik ehemmiyete sahip bir süreçtir.
Uykunun sıhhate katkıları şöyle sıralanabilir:
1. Beyin paklığı: Uyku sırasında beyin, adeta kendini paklık ve bakım moduna alır. Bilhassa derin uyku evresinde beynimizdeki hudut hücreleri gün boyunca biriken toksinleri temizler. Bu sırada Alzheimer hastalığıyla ilişkilendirilen beta-amiloid plakları da temizlenir. Kalitesiz uykuda bu toksinler birikerek bunama riskini artırabilir.
2. Hormon istikrarı: Uyku sırasında bedende melatonin, büyüme hormonu üzere birçok hormon salgılanır. Melatonin; uyku-uyanıklık döngüsünü düzenler, tıpkı vakitte hücresel hasarı önler. Büyüme hormonu, bilhassa derin uyku evresinde salgılanır ve doku tamirini, kas büyümesini dayanaklar. Kortizol ise bilakis kalitesiz uykuda yükselir, bağışıklık sisteminin zayıflamasına, kilo alımına ve erken yaşlanmaya yol açabilir. Tertipli ve kaliteli uyku, bu hormonların olağan düzeylerde salgılanmasını sağlar ve biyolojik yaşlanmayı yavaşlatabilir.
3. Bağışıklık sisteminin güçlenmesi: Bağışıklık sisteminde vazife alan sitokin ve T hücreleri üzere öldürücü hücreler virüslerle ve kanser hücreleriyle savaşan temel bağışıklık unsurlarıdır. Kalitesiz uyku bu hücrelerin sayısını ve aktifliğini önemli halde azaltır. Yani uyku, bağışıklık sisteminin “şarj olması” için kritik bir fırsattır.
4. Hafıza: Uyku, yalnızca fizikî sıhhat için değil, bilişsel sıhhat için de vazgeçilmezdir. Daha düzgün hafıza, daha süratli karar alma ve yaratıcılık sağlıklı uyku ile mümkündür.
5. Metabolik sıhhat: Uyku, metabolizmanın düzenlenmesi açısından da kıymetlidir. Uykusuzlukta insülin direnci artar, bu da diyabet ve obezite riskini yükseltir. Bu metabolik bozukluklar erken yaşlanmaya yol açabilir.
6. DNA ve hücresel tamir: Uyku sırasında bedenimizdeki hücreler onarılır ve yenilenir. Araştırmalar, kâfi uyku almanın, hücrelerin telomer uzunluğunu koruyarak biyolojik yaşlanmayı yavaşlattığını gösteriyor. Telomerler, kromozomlarımızın uçlarındaki esirgeyici yapılardır ve kısalmaları yaşlanmayla direkt bağlantılıdır. Uyku, telomerlerin korunmasına yardımcı olur yani ömrü uzatır.
7. Gerilim idaresi: Kaliteli uyku, duygusal dengeyi sağlamada kıymetli rol oynar. Uykusuzluk, depresyon ve anksiyete üzere ruhsal bozuklukların riskini artırır.
AZ UYUMANIN RİSKLERİ
Az uyku, beyindeki prefrontal korteksin işleyişini bozar. Bu bölge, mantıklı düşünme, karar alma ve sorun çözme üzere yönetici fonksiyonlardan sorumludur. Günde 6 saatten az uyuyanların dikkat düzeyleri ve üretkenlikleri, 2-3 gün uykusuz kalmış bir şahısla tıpkı düzeye düşer. Bilimsel araştırmalara nazaran uykusuzluk beyinde ayrıyeten daima negatif kanıyı tetikler.
Genç yaşlarda uykusuzluk ise beyni daha erken yaşlandırır. Az uyumak, kalp hastalıkları, obezite, diyabet ve kanser riskini de artırır. Bilhassa bağışıklık sistemi, uykusuzluk nedeniyle zayıflar ve hastalıklara karşı savunmasız hale gelir. Elbette tek başına uyku, uzun ve sağlıklı hayatın garantisi değildir; beslenme, idman, gerilim idaresi ve toplumsal ilişkiler da en az uyku kadar değerlidir. Lakin uyku, bu faktörlerin tümünü direkt etkileyen sıhhatin temel taşı üzeredir.