Suriye tarihi bir kırılma noktasından geçiyor, 61 yıllık Baas rejiminin çöktüğü, yeni bir sayfanın açıldığı bir devirdeyiz. Neredeyse 14 yıllık iç savaşın akabinde ESAD Rejiminin 10 gün içinde yıkıldığına şahit olduk. Hakan Fidan, 14 yıllık tüm bu sürecin şahsen içerisinde yer almış bir şahsiyet. Sürecin en kritik etaplarında hayati kararların alınmasında şahsen rol oynadı.
İstihbarat Başkanlığı devrinde milletlerarası koalisyonun kuruluşundan DAEŞ ve PKK ile gayrete, Astana Sürecinden siyasi sürecin teşvikine kadar Suriye’deki gidişata yön verdi.
Dışişleri Bakanlığı döneminde de Suriye belgesini MİT, MSB üzere devlet kurumlarıyla çok yakın bir eşgüdümle yürütüyor.
Kendisi, İdlib’ten başlayıp Şam’da biten sürecin de en kıymetli aktörlerinden birisi.
Bu uzun süreçte Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın liderliğinde çok farklı etaplardan geçildi, stratejik kararlara imza atıldı. Artık yeni periyotta neler olacağı natürel ki merak ediliyor.
Bakan Fidan kelamlarına şöyle başladı:
14 yıl boyunca bu mevzuyu milletimize nasıl anlatırız, önlemlerimiz ne olacak, sayın Cumhurbaşkanımız her zaman bu sıkıntının gerisinde durdu. Biz meseleden evvel de sonra da Suriye halkının düzgünlüğünü düşündük. Uzun vadede bu hususta yeterli bir noktaya geldik.
Zaman vakit çok karamsar noktalara geldiğimiz anlar oldu. İdlib’e çekilmemiz vs tüm bu süreçlerde çok önemli kararlar almamız gerekti. Türkiye bu süreçte terörle çabasını âlâ bir biçimde yaptı. Herkesin anlamakta zorluk çektiği bir ilgi üslubu gerçekleştirdi.
– Pekala Suriye Ulusal Ordusu nasıl kuruldu? Türkiye, SMO konusunda farklı bir tavır izledi. Diğer ülkeler takviyesini çekmesine karşın Türkiye desteklemeye devam etti. Bunun nasıl bir yararı oldu?
Astana süreci başlayıp Helep boşaldıktan sonra Suriye’nin Dostları Platformu Suriye’nin yanında olmuştur. Dar görüşlülük devası olan bir hastalık değil, dinlemediler. O vakitte Özgür Suriye Ordusu Suriye Ulusal Ordusu’na dönüştürüldü.
Biz Suriye’deki iç savaştan ötürü konut sahipliği yaptık. Suriye Ulusal Ordusu desteklenmeseydi, Suriye muhalefeti yok edilmekle kalmazdı milyonlarca mülteci Türkiye’ye gelirdi.”
– Cumhurbaşkanı Erdoğan o periyotta riskleri görüyor muydu?
Türkiye riskleri görüyordu. Bizim niyetimiz Suriye halkını memnun eden bir Suriye’nin ortaya çıkması. Baktık ki sahiden durum çok makus. Cumhurbaşkanımız elini uzattı. Uzun yıllar boyunca rejim kendi eksiklerini gördü. Hiçbir formda bu mevzuyu konuşmak istemediler. Biz kendilerinden bir şey istemeyecektik. İnsani isteklerimiz vardı. Kendi hakkını düşman olarak gördükleri için bi mevzulara girmediler. Rusya ve İran’ın tesiri altındaydılar ve bu etaba geldik.
– Rejim çöktüğünde siz Doha Forumu’ndaydınız. Bu gelişme arifesinde Doha’da neler yaşandı? Sizce oraya gelen ülkeler Esad’ın gideceğini biliyor muydu?
Aslında son 2-3 yıldır rejim çok zayıftı. Yapılması gereken en hayati mevzu Rusların hayati olarak denkleme girmemeleriydi. İran Dışişleri Bakanı geldi, Ruslar ve İranlılarla DOHA’da bir ortaya geldik kimi bahisleri konuştuk. Rejim takviye görseydi çok kanlı olabilirdi. Ruslar ve İranlılar baktılar ki bunu sürdürmenin bir manası yok, bir noktadan sonra onlar da telefon ettiler ve o akşam da Esad gitti.
Yani bir muhalefetin üstün hamaseti ile ilerleyen bir hareket oldu. Biz odaklı görüşmeler sürdürerek bunun kansız olmasının yolunu açtık.
– Bugüne dönersek, muhalif güçlerin Şam’ı ele geçirmesiyle birlikte devlet kurumlarının işlerliğini devam ettirmesi tarafında süratli ve değerli adımlar atıldı. Örneğin Başbakan çabucak atandı. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?
4 milyon nüfusa hizmet etme durumları oldu. Muhalefet halkın muhtaçlıklarını karşılanmasının asli hükümlülüklerinin farkındalar, bunlar İblid’te yürüttükleri hizmetleri bütün ülkeye yaygınlaştırmaya çalıştılar. Öncelikli olarak ülkede bütünlüğün sağlanması gerek, bizim için çok ağır bir mesai başlıyor.
– Dün Şam Büyükelçiliğimizi tekrar aktive edeceğimizi duyurdunuz. Diplomatik alakalar esasen hiç kesilmemişti. Burhan Köroğlu’nu “geçici maslahatgüzar” olarak görevlendirdiniz. Büyükelçiliğimiz ne vakit faaliyete geçiyor?
Türkiye’nin Şam Büyükelçiliği yarından itibaren faaliyete geçecek.
– Bu hassas devirde dikkatli olunmaması durumunda Suriye’nin yeni bir güç/nüfuz gayreti alanına dönüşme riski var mı?
Bu risk her vakit var, onun için yapan davranmak gerekiyor. Biz bu bahiste çok hassasız. Gereken diplomatik ve istihbari adımları atmak gerekiyor.
– Siz “farklı dini-etnik kümelerin sulh içinde yaşadığı bir yeni Suriye’nin hayata geçmesini bekliyoruz.” dediniz. Bu noktada HTŞ’nin geçmişinden bahisle kaygılanan Batılı analistler de var. Bu kaygılara ne diyorsunuz?
Biz önemli bir karşı duruş görmedik, bizim tanıdığımız kadar kimse tanımıyor bunları. Biz terörizmin olmadığı bir Suriye görmek istiyoruz, kitle imha silahlarıyla kimsenin işi olmadığı, bölge ülkelerine tehdit üretmeyen kuşatıcı bir yapı istiyoruz. Şam’daki idareye biz bunları iletiyoruz. Can güvenliği oluşmuş bir Suriye’de beşerler geri dönebilirler. Biz bunları Şam’daki idareye yansıtıyoruz. Söyledikleriyle yaptıkları örtüşüyor, yeterli yoldalar.
Bütün ülkelerin burada ortak bir uğraşı olsun. Bölgenin ortaya çıkan problemlerini çözmede ortalarında geliştirdikleri düzenek olur.
– Bu ortada İsrail ordusu Golan’da içeri girdi, kıymetli stratejik zirveleri denetim altına aldı. Şam’a 25 km kadar yaklaştı. Netanyahu “Golan zirveleri sonsuza kadar İsrail’in bir kesimi olacak.” dedi. Dahası İsrail “Esad’ın” diyerek, -ki Esad gittiğine nazaran artık Suriye halkının olan- ülkenin bütün askeri gücünü, tesis ve depolarını vuruyor. İsrail’in hedefi fırsattan istifade toprak kazanmak mı?
İsrail burada olabilecek en makus senaryoyu belirleyip önlem paketi geliştirmiş. Esad rejiminin kabiliyetlerini İsrail biliyordu. İsrail yeni idarenin durduğu yerden emin olmadığı için bir strateji geliştirdi. Bu strateji çok tehlikeli bir strateji, kendilerine haber yolladık, artık bi noktaları bombalamaktan vaz geçin.
– Yeni devirde sizce Washington’ın YPG ile bağlantısı nasıl şekillenecek? Bugün Blinken ile yaptığınız görüşmede bu mevzuyu ele aldınız mı? Amerika’nın Suriye’deki son gelişmelere yaklaşımı nasıl?
Bizim durumumuz değişmedi. ABD’den ve kimi Avrupa ülkelerinden muazzam bir dayanak almıştır PKK. Suriyeli Muhalifler yıllardır savaşıyorlar, bundan sonra Şam’daki idarenin atacağı adamlar sonucunda YPG’nin çk fazla bir yer bulamayacağını düşünüyoruz.
YPG’nin ortadan kaldırılması bizim stratejik gayemiz. Biz Suriye’deki kardeşlerimizin kendi topraklarındaki tehditi elimine etmesini bekleyeceğiz. Bir an evvel Suriyeli olmayan YPG içindeki ögelerin ülkeyi terk etmeleri gerekiyor. YPG’nin bütün komuta kademesinin de ülkeyi terk etmeleri gerekiyor. Daha sonra kalanların silahlarını bırakıp yaşamayı sürdürmeleri gerekiyor.
Batılılar DEAŞ’lı olanları kendi vatanlarına getirmemek için diğer bir terörist örgütü kullanıyorlar, bunun bize ürettiği yükü umursamıyorlar. Avrupalı devletlerin kendi DEAŞ ögelerini alıp götürmesi gerekir. Avrupa’nın YPG tarafından daima şantaja tutulması akıl tutulması. DEAŞ’la çaba dedikleri aslında DEAŞ tutuklularına yapılan gardiyanlık işi.
– Türkiye açısından kıymetli bir başlık da sığınmacıların geri dönüşleri sıkıntısı. “Gönüllü” vurgusu yapıyorsunuz dönüşler için. Suriye’de güvenlik ve temel hayat şartları sağlanmadan ne kadar istekli dönüş bekliyorsunuz?
Herkes kendi yuvasına dönmek ister. Ben geri dönüşlerin artacağını düşünüyorum, aldığımız bütün datalar de o tarafta.
– Ortadoğu’da tek başlık Suriye değil. İsrail pek çok cephede savaşıyor. Gazze’deki katliamları, Lübnan coğrafyasını perişan eden Hizbullah savaşı… Suriye’deki gelişmelerin her iki başlıktaki problemlere yansıması nasıl olur. Bilhassa İran-Hizbullah fiziki bağının Suriye nedeniyle kesildiği düşünülürse..
Blinken ile de birebir mevzuyu konuştuk, Gazze’deki ateşkesin bir an evvel hayata geçmesi gerekiyor.
– Trump’ın iktidara gelmesiyle Gazze’de nasıl gelişmeler yaşanacağı da merak konusu.
Olumlu bir senaryo yahut İsrail yağmacılığının başlatıldığı bir senaryo da var, Netanyahu Trump idaresinden bu bildirisi alırsa bu yayılmacılığı ilerleyebileceği istikametinde emareler var.